Ik kocht een filosofiescheurkalender. Je weet wel, voor op het toilet met elke dag een wijsheid om tot mij te nemen. Het doel was tweeledig. Gewoon elke dag weer iets leren en het wellicht als input gebruiken voor mijn ‘regel per dag’. Aan iedereen vertellen wat ik er aan heb gehad, wat het met me deed. Iets op hoog niveau dus.
Bijna de hele eerste maand van dit jaar zijn jullie gered van deze wijsheden door mijn eigen stommiteit. Ik was namelijk vergeten dat ik hem had gekocht en hij lag dus op zichzelf wijs te wezen ergens in een kast.
De eerste spreuk:: De vos weet vele dingen, maar de egel weet één groot ding.
Dat is even geen peanuts. Daar zat ik met mijn goede voornemens. Want eerlijk… ik snap het niet. Ik kan er van alles bij verzinnen. Ik ben benieuwd naar jullie eerste gedachte?
Op de achterkant staat een verklaring. Maar de achterkant is voor de volgende dag, zodat ik een dag kon malen op het ding… ik wist het nog steeds niet. De achterkant bood mij ook geen antwoord waar ik vrede mee had. Dus raadpleegde ik de filosoof van onze tijd, Google. En daar las ik Jan Postma. En daar werd ik toch een beetje blij van.
Bij oppervlakkige lezing komt de vos er behoorlijk bekaaid af. Hij zou sluw zijn, voortdurend nieuwe streken uithalen en door nieuwe ideeën gegrepen worden. Terwijl de egel, zelfverzekerd en beheerst, met één groot idee in de wereld staat. Dit doet echter geen recht aan Berlins argument. Vossen halen geen ‘streken’ uit en worden niet steeds door nieuwe ideeën ‘gegrepen’. Hun voszijn is geen kwestie van onevenwichtigheid. Het fundamentele verschil tussen de vos en de egel is dat de eerste in zijn denken en doen, zich bewust van de complexe werkelijkheid, alle kanten op schiet en een veelheid aan soms tegenstrijdige dingen nastreeft, terwijl de laatste de neiging heeft alles wat hij doet en denkt te relateren aan een groot overkoepelend idee of principe. De vos denkt centrifugaal, de egel reductionistisch.
Ik bleef verder lezen wat ik jullie natuurlijk zal besparen. Interessant, dat wel. Maar ik heb er eigenlijk geen tijd voor. Om elke dag zo’n spreuk te ontleden is te veel gevraagd.
Hoe zou een vos of een egel dit aanpakken?