Ik lees veel te weinig. Vroeger redde ik het niet met drie boeken in een week maar dat is heel lang geleden. Om boeken te lezen moet je je volledig kunnen en willen afsluiten van de dagelijkse werkelijkheid of van wat daarvan waar is.
In de vakantie had ik wel tijd en rust om te lezen maar in plaats van nieuwe verhalen tot me te nemen pak ik bijna automatisch boeken waarvan ik weet dat ze mij opnieuw zullen raken. Verhalen waarvan ik de woorden ontvang als een cadeau van ergens ver weg. Bijvoorbeeld de dagboeken van Etty Hillesum.
Hillesum schreef in de periode midden in de Tweede Wereldoorlog. Een Joodse vrouw die al schrijvende zichzelf en de wereld eerlijk onder ogen wilde zien. Over liefde, seks, oorlog, dood en leven.
‘Dat onverwoestbare in mij’ is een bloemlezing van Julika Marijn, die ook een theaterstuk over Etty Hillesum maakte. Een boek met fragmenten uit dagboeken en uit haar brieven.
Bijna direct na het voorwoord blijf ik hangen op onderstaande tekst. Geschreven in 1941.
Maandagmorgen 24 maart 1941
Het is zo’n trieste bende, de mensheid, die je meemaakt tegenwoordig. Zo weinig echt stralend en levensblij. Maar vol complexjes en piekerarijen en afgunstjes en ongelukkige huwelijken en mislukte kinderen enz. enz. En al zit je op een zolderkamer en vreet droog brood, het leven is waard geleefd te worden. En wanneer deze tijd het je moeilijk maakt en niet vergunt te leven, nu goed, dan zullen we dat niet te tragisch nemen en ietwat weemoedig naar de bliksem gaan. Ook dat hoort erbij en of het nu een ander treft of mij, dat kan je niet uitzoeken, maar men moet zichzelf ook in dit opzicht niet te ernstig nemen.
Deze tekst is van alle dagen. Niet de schoonheid ervan, die is van Hillesum. Maar ons kleine gedrag, ons gedoe in het leven of moet ik ‘mijn gedoe’ zeggen? Deze woorden zetten mij weer met twee voeten op de aarde. Een prima aarde op zichzelf. Alsof je je tong uitsteekt naar je spiegelbeeld.
De dagboeken van Hillesum gaan niet over de oorlog, haar leven speelt zich af in die afschuwelijke tijd, het is het sombere decor waardoor vraagstukken zich eerder aandienen. Het zijn vooral de zielenroerselen van een zeer intelligente vrouw die het aandurft om lelijk en mooi te zijn waardoor je als lezer het ook beter aandurft.
Zo schrijft ze over vrouwenemancipatie. ‘Soms, wanneer ik op straat een vrouw zie, een mooie, verzorgde, helemaal vrouwelijke, wat domme vrouw, dan kan ik daar helemaal van uit m’n evenwicht raken. Dan voel ik m’n hersens, m’n worstelen, m’n lijden als iets dat me drukt, als iets lelijks, iets onvrouwelijks, dan zou ik alleen maar mooi en dom willen zijn.’
Zestig jaar geleden geschreven. Wat is tijd? Zijn we verder nu, in essentie?
En ik vraag me af waarom ik dit toch wil delen met jullie? Het doet me denken aan vroeger. Hoe ik dwingend bijna, de ander wilde laten voelen wat er te voelen valt in dit leven. ‘Luister dan, hoe mooi, hoe zeer, hoe waar, luister dan, hoor het dan’.
Waarschijnlijk wilde ik gehoord worden. Dat is nu anders. Soms dwingen anderen jou, te luisteren naar jezelf. Door een boek, een verhaal, een lied, een onmogelijke stilte, een aanraking.
4 reacties
Mooi Anja, ik vind het ook zo’n mooi inspirerend boek.
Zo wonderlijk,toen ik de boeken van Etty Hillesum wilde herlezen sprak het me niet aan. Terwijl de eerste keer het zo mooi was.
Lieve lieve Anja,
Wat heb jij mij gesteund afgelopen week met het afscheid nemen van mijn moeder. De gesprekken Die we samen voerden, het stuk wat je op je blog schreef, dat er een moeder van een vriendin van je overleden was.
Mijn lieve moeder dus. Ze is bijna 93 jaar geworden en stond nog volop in het leven. Die intelligent was en het vaak met me over de oorlog had. De oorlog heeft ze bewust als tiener meegemaakt. Die nog zelfstandig in haar eigen huis woonde.
Nu valt de tekst van je stuk van vandaag weer zo mooi samen.
Mijn moeder zei vaak, als ik een tafel en stoel had en genoeg om te eten zou het voor mij genoeg zijn, maar dan wel in een huisje in de tuin.
De boeken die je tipt, ga ik nu zeker lezen.
Anja, met onze gesprekken, je teksten en onze gezamenlijke liedjes, was je nog nooit zo dichtbij als afgelopen week. Ondanks dat je ver weg woont.
Hou van je xxxx
Zware kost, ik haak even af.