Gisteravond keek ik naar het programma Hollandse Zaken. Een discussieprogramma bij omroep Max, gepresenteerd door Cees Grimbergen. Het thema dit keer was de (verborgen) werkloosheid van vijftigplussers.
De laatste tijd lijkt de economie aan te trekken, zijn er weer banen maar verdwijnen er ook veel banen. Ik vraag me steeds vaker af of we het belang van werken met z’n allen niet wat overdrijven. Onze calvinistische inslag doet elke dag opnieuw een beroep op waarden zoals ‘werk loont’. Maar is dat nog wel zo? Loont werk?
De mijnwerkers komen terug
Om maar eens een voorbeeld te noemen. Trump zegt: “We gaan banen scheppen. De mijnwerkers komen weer terug.”
We gaan dus terug in de tijd omdat er banen moeten komen. Er komen geen banen omdat het iets oplevert wat we nodig hebben. Nee, we verzinnen lullige of erger nog, desastreuze producten omdat we nu eenmaal moeten werken.
De robot: vriend of vijand?
Hoogleraar Ton Wilthagen stelt de vraag: krijgen we een minister van Technologie en Digitale Samenleving? Naar schatting zullen twee tot drie miljoen banen in Nederland verdwijnen als gevolg van automatisering. En dat gaat voor grote ongelijkheid zorgen, waarschuwt Wilthagen.
De robot zal in eerste instantie werk van laag opgeleiden overnemen, maar ook administratieve functies binnen HR of de financiële markt, komen aan bod. Gaan we dat tegenhouden omdat we nu eenmaal met z’n allen moeten werken?
Wat overblijft aan banen is mensenwerk. Onderwijs en zorg.
Nou ja zeg, laten dat nu net de twee zaken zijn waar te weinig geld voor is.
Werk is niet heilig
We kunnen toch niet met z’n allen blijven doen alsof er niets gaat veranderen. Maar ‘nut’ en ‘werk’ zit in onze genen. We moeten gerehersenspoeld worden op normen en waarden. Dat is geen makkelijke taak.
Ik ken zoveel mensen die diep ongelukkig zijn omdat ze geen werk hebben. Mensen ook die niet geleerd hebben hoe ze hun leven invulling kunnen geven door iets anders dan ‘werk’ en materiële welvaart. Dat vind ik pas ernstig. In het programma gisteren wordt over twee mensen gesproken die zelfmoord pleegden na het verliezen van hun baan. Zij verloren hun bestaansrecht. Hun zin van leven.
Onderwijs
Een schone taak voor de onderwijswereld die ook hoognodig een andere koers zal moeten varen. Laten we ruimte inbouwen om ‘geluk’ te onderwijzen. Om te ontdekken waar je goed in bent, wat je talenten zijn, welke kwaliteiten jij als mens hebt en wat je kunt toevoegen aan het geluk van anderen?
Basisloon
Stel dat we iedereen een basisloon geven.
Oh, maar dat kan niet want als we geen uitkeringen meer verstrekken kost dat ook weer duizenden banen. Reïntegratieprojecten, -bureau’s, coaches, opleidingen, ambtenaren… Hoeveel procent van betaald werk wordt besteed aan hen die geen werk hebben? Hoeveel subsidies gaan er naar projecten om mensen aan het werk te krijgen, projecten die niets opleveren?
Zo houden we in stand wat blijkbaar in stand moet worden gehouden.
Liefde
Er zijn een paar dingen die een robot van mij nooit mag overnemen.
Dat is de aai over jouw bol of over de mijne.
Dat zijn de woorden ‘ik houd van je’. Dat is vriendschap, verbondenheid.
Dat is de liefde voor je kinderen, voor je ouders, voor je naasten, de liefde voor de mens.
Dat is de echte warmte van een hand die de jouwe pakt. Eventjes.