1 Oktober werd het adviespunt klokkenluiders geopend. Dit adviespuntgaat hulp, advies en steun geven, aan werknemers, zzp’ers, uitzendkrachten, ex-werknemers, maar ook klanten en leveranciers die denken een misstand op het spoor te zijn in het bedrijfsleven of bij de overheid.
Mooi zou je denken. Behalve dan dat ook alles is wat het Adviespunt kan en mag. Ze onderzoekt niet zelf maar verwijst door. Kritiek komt dan ook van de klokkenluiders zelf: ‘het adviespunt stuurt door naar instanties die al jaren falen’.
Wat mij altijd heeft verbaasd is de negatieve kijk op klokkenluiden. Klokkenluiden klinkt als klikken, maar klikken is een te zachte vergelijking. Klikken heeft nog iets kinderlijks in zich, klikken mag een beetje, heeft iets wat vergeven wordt, heeft niet heel veel consequenties voor betrokkenen. Klikken zegt ook iets over de klikker zelf, een klikker is eigenlijk een beetje zielig, probeert achter iemands rug om zelf iets te bereiken. Wie kent niet het liedje: klikspaan, boterspaan, je mag niet door mijn straatje gaan…’. (Wist je trouwens dat in de middeleeuwen met clapspaen een spaan hout werd bedoeld? Daarmee maakte de melaatse een klepperend geluid om zijn komst aan te kondigen en mensen te waarschuwen. Maar dit geheel ter zijde).
Klokkenluiders dienen een groter doel. Iedereen die bij de overheid werkt of bij hele grote ondernemingen zal het gevoel kennen van vechten tegen de bierkaai. Niet een tegenstander te hebben die je kan zien en met wie je kan praten maar een onzichtbare, ongrijpbare tegenstander. Deze tegenstander is wel voelbaar. Ineens tijdens een functioneringsgesprek dat slechter uitvalt dan je dacht… Herken je dat? Gestraft worden om iets wat niet gezegd wordt en dat jij ook niet kan bewijzen of ontkennen?
Klokkenluiders zijn nodig. Je ziet iets wat niet kan en niet mag en wat niemand verder weet. Je denkt: ‘als MEN dit hoort dan…’
Jaren geleden vertelde ik in een vriendenkring iets over een belachelijke toestand op mijn werk. Een van de vriendinnen zei: “mijn vriend is journalist, mag hij jou daarover interviewen?” Een dilemma. Het is toen niet gebeurd en daar was ik ook blij mee. De consequenties zouden niet echt leuk kunnen zijn. Daardoor heb ik wel bewondering gekregen voor hen die het wel doen. Natuurlijk, de klokkenluider is ook een mens en zal misschien minder nobele motieven hebben! Maar als het een einde kan maken aan al die praktijken die het licht niet kunnen verdragen, aan vriendjespolitiek, aan oneerlijke concurrentie, aan zakkenvullers, aan al die misstanden die in ons welvarend landje plaatsvinden… van mij mag het.
Maar dan moet er ook echt een Advies en Opvangpunt opgericht worden. Waar je beschermd wordt tegen iedereen die jou pootje willen lichten zodat je niet jaren later dood gevonden wordt tussen meters hoge archiefkasten vol met bewijzen die niemand wilde zien, laat staan lezen.